Crnogorci i Srbi su aktivno učestvovali u organizovanju društvenog života brazilskih Jugoslovena, od 1903. godine kada je stvoren Jugoslovenski tamburaški zbor iz kojeg je kasnije izrastao i Jugoslovenski soko, a i ogranak Jugoslovenske narodne odbrane „Rijeka“
I Brazil je pružio utočište jednom broju srpskih iseljenika. Iako su prvi iseljenici stigli u ovu zemlju još krajem prošlog (XIX – prim. prir.) veka, veća grupa se doselila u periodu između 1922. i 1925. godine. Tačnije, jedna grupa od oko 2.000 iseljenika stigla je u Brazil 1922. godine. Među njima je najviše ljudi bilo iz Istre i slovenačkog primorja. Većina njih su bili građevinski radnici koji su se zaposlili u državi Sao Paulo. Godine 1924-25. stigla je druga grupa sa ostrva Korčule, iz Blata i Vela Luke, a potom iz Vojvodine (Soldatić, 1948). Sudeći po mnogo čemu, mali je broj Srba bio među ovim doseljenicima. U Sao Paulu se pominje Aleksandar Miletić, iz Čačka, koji je posedovao nekoliko firmi – fabriku tekstila, moderan hotel i niz drugih poseda (Mišović, 1993).
Masovna imigracija belaca i Evropljana u Brazil započela je tek sredinom XIX veka kad su doneti vrlo povoljni zakoni. Useljenici su dobijali besplatan parobrodski prevoz, a i vrlo jeftinu zemlju. Za razliku od ostalih država Južne Amerike u koje su se doseljavali pojedinci, uglavnom muškarci kao radna snaga, Brazil je insistirao na porodicama. Do polovine XIX veka u ovu zemlju se uselilo čak 4,5 miliona Evropljana, a time i žitelja sa prostora bivše Austro-Ugarske i Jugoslavije. Tome je posebno doprinela činjenica da je prva brazilska carica Marija Leopoldina bila bečka princeza. Po njenoj izričitoj želji još 1823. godine omogućeno je doseljavanje podanika Beča u Brazil. Tako su u oblast oko Rio de Žaneira počeli da stižu i Dalmatinci, Hercegovci, Crnogorci i Srbi (Antić, 1988).
Putopisci Mirko i Stevo Seljan procenjuju broj useljenih Slovena u Brazil sve do 1914. godine beznačajnim. Prema zvaničnoj statistici tek 1920. godine je u Rio de Žaneiru bilo 8.794 Jugoslovena. Taj broj, prema Jozefu Velikonji, do 1940. dostiže deset hiljada, dok Nebojša Travica 1932. ceni da je u Brazilu 40.000 naših ljudi. Srpski doseljenici su činili jedva deset odsto članova ove jugoslovenske kolonije.
Crnogorci i Srbi su, međutim, aktivno učestvovali u organizovanju društvenog života brazilskih Jugoslovena, od 1903. godine kada je stvoren Jugoslovenski tamburaški zbor iz kojeg je kasnije izrastao i Jugoslovenski soko, a i ogranak Jugoslovenske narodne odbrane „Rijeka“. U njihovom rukovodstvu bili su, na primer, Stevo Seljan, Božo Draganić i Đuro Sekulić, pa braća Kraljević i Bošnjak. Naši iseljenici bili su nacionalno prvi priznati u Brazilu, jer su se, i pored zabrane otvaranja jugoslovenskog konzulata, najbolje organizovali. Do Prvog svetskog rata u Rio de Žaneiru radio je Jugoslovenski centar, dok su u Sao Paulu bili Jugoslovenski narodni dom i Klub jugoslovenskih žena, kao i Jugoslovensko potporno društvo. Prva pomoć NOB-u upućena je 1945. godine, iako je Brazil bio diktatorska zemlja. Prema službenim podacima SFRJ u Brazilu je bilo 60.000 Jugoslovena. Najviše ih je bilo zaposlenih u industriji i zanatstvu – 31%, komunalnim delatnostima – 26%, trgovini i ugostiteljstvu – 15% i poljoprivredi samo 8%.
Službenih podataka o Crnogorcima i Srbima u statistici Brazila 1988. nije bilo, jer su bili utopljeni u Jugoslovene i delili su njihovu sudbinu. Poslednjih tridesetak godina okupljeni su u Društvu prijatelja Jugoslavije, koje je vodila u Sao Paulu profesor istorije Norma Marinović-Doro. Društvo je imalo folklornu sekciju, biblioteku, svoj klub, ali je posle raspada SFRJ zbog nacionalne netrpeljivosti članova prestalo sa radom. U brazilskoj javnosti, među srpskim iseljenicima, poznat je profesor lingvistike dr Aleksandar Stefanović iz Subotice, Aleksandar Miletić, biznismen i dobitnik nagrade grada Sao Paulo. Dušan Petrović je industrijalac i poseduje fabriku bicikala i nameštaja. Svi oni su poznati i u Jugoslaviji, jer su već pokušavali da sa Beogradom ostvare privrednu saradnju.
Izvod iz knjige Svi Srbi sveta Vladimira Grečića i Marka Lopušine, Beograd, 1994.
